Trosbosbes

De uit Noord-Amerika afkomstige blauwe bes of trosbosbes is naar Nederland gehaald voor het kweken van blauwe bessen. Vanuit kwekerijen is de soort naar hoogvenen en natte heidegebieden verspreid waar hij de bijzondere en karakteristieke flora en fauna bedreigt. Deze terreinen zijn vaak moeilijk toegankelijk waardoor bestrijding lastig is.

Hoe herken ik trosbosbes? 

Trosbosbes (Vaccinium corymbosum) is een meerjarige struik die 1,5 tot 4 meter hoog kan worden. De takken zijn houtig. De bladeren worden drie tot acht centimeter groot en zijn elleptisch tot eirond en spits van vorm. Aan de bovenkant zijn ze donkergroen, van onder iets lichter groen. In de herfst is de trosbosbes duidelijk herkenbaar door zijn felle oranjerode kleur. De bladrand is meestal glad, maar soms gezaagd. De plant heeft van mei tot juli witte tot iets roze bloemen in samengestelde trossen. De blauwe bessen zijn 1 tot 2,5 cm groot. 

Klik op de afbeeldingen om ze te vergroten

Herkomst – Waar komt trosbosbes vandaan? 

Trosbosbes is oorspronkelijk uit Noord-Amerika afkomstig. Begin 20e eeuw is de trosbosbes in Europa geïntroduceerd voor de commerciële teelt van blauwe bessen. Vanuit deze kwekerijen is de soort uitgezaaid naar omliggende hoogvenen en natte heiden, zoals de Mariapeel in Limburg, de Deurnsche Peel in Noord-Brabant en het Fochteloërveen in Drenthe. Met name vanaf de jaren 1980 zijn de aantallen sterk toegenomen in deze natuurgebieden. 

Verspreiding – Waar komt trosbosbes voor? 

Trosbosbes groeit in voedselarme, vochtig tot natte en zure gronden, zoals hoogveenmoerassen, natte heiden, langs vennen en in bosranden. Hier kan de soort zich snel verspreiden en een dicht struikgewas vormen, waardoor de bijzondere en vaak kwetsbare flora en fauna in (hoog)veen-, ven- en natte heidebiotopen bedreigd wordt. 

Risico’s - Wat zijn de problemen? 

De trosbosbes vormt dichte struwelen en verdringt daardoor voor hoogveen karakteristieke inheemse plant- en diersoorten. Het strooisel van de soort is slecht afbreekbaar en belemmert de ontwikkeling van hoogveen. Ook kan de verdamping leiden tot verdroging van het veen. Deze verdamping kan op een zonnige dag oplopen tot 7 à 8 liter voor een struik van ongeveer één meter hoog. Door de verdroging groeit het veenmos minder goed en neemt het mos minder stikstof op. Daardoor is er meer stikstof beschikbaar voor andere, minder gewenste, soorten zoals pijpenstrootje en berk. Dit effect versterkt zichzelf. Wanneer er steeds meer vaatplanten in de hoogveengebieden en natte heiden groeien, verdringen deze veel zeldzame planten- en diersoorten die aan deze ecosystemen gebonden zijn.  

Inmiddels wordt in de trosbosbeskwekerijen voor de commerciële teelt een cultivar gebruikt die steriel is, hoewel daar ook nog kleine aantallen fertiele struiken aanwezig zijn. Er bestaat daarom waarschijnlijk geen gevaar meer voor uitzaaiing van de trosbosbes vanuit de kwekerijen. De verspreiding van de trosbosbes vindt voornamelijk plaats vanaf struiken die al in het gebied zelf aanwezig zijn. De zaden van de trosbosbes worden via vogels verspreid en kunnen 8 jaar en mogelijk zelfs 15 jaar kiemkrachtig blijven.  

Preventie - Hoe voorkom je verdere verspreiding? 

Trosbosbes verspreid zich via zaden die lang kiemkrachtig blijven (8 tot mogelijk 15 jaar). Door struiken regelmatig af te zetten, kan verspreiding via zaad voorkomen worden. De stobben lopen gemakkelijk weer uit, dus dit zal herhaaldelijk gedaan moeten worden. Eventuele achtergebleven wortelfragmenten lopen gemakkelijk weer uit, dus (machinaal) uittrekken en het afvoeren van de struiken en wortels moet zorgvuldig gedaan worden. 

Beheersing en bestrijding – Welke methoden zijn er?

Effectieve en duurzame bestrijding van de trosbosbes blijkt lastig omdat scheuten en wortelstokken na bestrijding (deels) weer uitlopen. Voor effectieve bestrijding is daarom een methode nodig waarmee de volledige plant inclusief alle worteldelen wordt verwijderd. Dat kan door uittrekken met een sorteerknijper of handmatig. Probleem is dat trosbosbes in heel lastig begaanbare gebieden voorkomt, wat bestrijding met machines bemoeilijkt. Nazorg is noodzakelijk om hergroei uit achtergebleven wortelfragmenten te verwijderen en kiemplanten uit zaden die 8 tot 15 jaar kiemkrachtig kunnen blijven, uit te steken. 

Trosbosbes is gevoelig voor zuurstofgebrek in de bodem. Door te zorgen voor een hoge en stabiele grondwaterstand wordt de wortelontwikkeling belemmerd, groeien de struiken minder hard en produceren ze minder bessen.  

Methode Effectiviteit Gericht op
(Mechanisch) uittrekken Met voldoende nazorg is eliminatie haalbaar Bestrijding

Wet & Regelgeving - Welke regels en protocollen zijn van toepassing? 

Trosbosbes staat niet op de Unielijst van invasieve exoten. Dat betekent dat er geen wettelijke plicht is deze soort te bestrijden. Dat neemt niet weg dat terreinbeheerders (provincies, gemeenten, waterschappen, private organisaties en particulieren) al wel bezig zijn met het nemen van maatregelen om schade en overlast zoveel mogelijk te beperken. 

Waar vind ik meer informatie?

Meer publicaties over Trosbosbes

Leadfoto: David J. Stang, Wikimedia Commons

Gepubliceerd 6 oktober 2021