Vruchtgroenten
Vroeger, toen de aubergine nog een sierplant was, de komkommers bitter waren en de augurken stekels hadden... Vruchtgroenten vinden het prettig om wat warmer te staan, waardoor de ontwikkeling van de kasbouw in Nederland ervoor zorgde dat meer groente konden kweken. Zo werden meloenen onder platglas gekweekt, de voorloper van de kassen zoals we die nu kennen.
Aubergine (Solanum melongena)
Pas rond de vroege jaren zeventig kwam er in Nederland aandacht voor het groeien en selecteren van auberginerassen. Vóór deze tijd hadden we dit gewas nog niet op ons bord. Vanuit het oude ras Lange Violette zijn verschillende selecties voortgekomen; Claresse, Halflange Violette en Lange Violette Vroege.
Meer aubergine erfgoedrassen en info
Aubergine erfgoedrassen
Oorsprongsgebied
Aubergine behoort tot de nachtschadefamilie, net als gewassen zoals tomaat en aardappel. Nikolaj Vavilov (de bekende Russische plantkundige, plantveredelaar en geneticus van de 19e en 20e eeuw) heeft subtropisch en tropisch India en China als oorsprongs-gebieden van aubergine geïdentificeerd.
Late waardering
Rond de zestiende eeuw was de aubergine al bekend in Noordelijk Europa, maar werd toen nog voornamelijk als een sierplant gezien. Toen werd nog de naam Eierplant gebruikt, vanwege de kleine eiervormige witte vruchten die bepaalde rassen produceerden.
Het heeft een hele tijd geduurd voordat aubergine als vruchtgroente in Nederland aansloeg. Pas vanaf 1973 werden de eerste Nederlandse aubergines geteeld in gestookte kassen in het Westland. Buiten het Westland kenden mensen het niet en was er in eerste instantie weinig interesse in (wat de boer niet kent…). Door de tijd heen is de Nederlander aubergines meer gaan waarderen en gaan eten, waaronder deze erfgoedrassen.
Augurk (Cucumis sativus)
De oude augurkrassen, zoals Kleine Groene Scherpe, hadden op de vruchthuid nog stekeltjes. Om beschadigingen tijdens transport te voorkomen, werd er veredeld op een gladdere vruchthuid. Ook voor resistentie tegen de schimmelziekte vruchtvuur werd veredeld, waar Venlo'er Export en Baarlosche Nietplekker het resultaat van zijn.
Meer augurken erfgoedrassen en info
Teeltcentra in Nederland
In 1752 werden de eerste troskomkommers, ook wel augurken, geteeld in Nederland. Ze werden voornamelijk in de omgeving van Venlo, Roermond, Noord-Brabant en de Beemster in de volle grond geteeld. Vanaf 1962 kwamen er hybride rassen die geschikt waren voor teelt onder glas.
Augurk erfgoedrassen
Om te conserveren
De meeste augurken werden niet vers geconsumeerd, maar werden als geconserveerd product verhandeld. In de augurkenveredeling lag daarom een grote focus op de eisen van de verwerkende industrie. Ze werden meestal ingemaakt en aangeboden als 'zoetzuur'. De bereiding omvatte het wassen, sorteren op lengte, plaatsen in glazen potten of blikken, toevoegen van kruiden en een 'opgiet' van azijn, suiker en zout. Vervolgens werd het geheel verwarmd tot 80⁰C voor langere houdbaarheid, wat de karakteristieke geel-bronsgroene kleur aan de ingemaakte augurken gaf.
Komkommer (Cucumis sativus)
Al rond 1500 groeiden er gele komkommers in Europa, ook in Nederland. Van groene komkommers moesten we toen nog niets hebben; deze werden als onrijp beschouwd.
Gele komkommers, zoals Aurea, zijn goed bestand tegen koude temperaturen en werden begin 20e eeuw in Nederland onder platglas gekweekt. Platglas is een kas maar dan ongeveer een meter hoog. Het gewas stond in de volle grond en de plant groeide horizontaal over de grond onder glas, waardoor de temperatuur wat gunstiger was voor de plantengroei. Al gauw kwamen er verdere ontwikkelingen in de kassenbouw en kregen ze meer hoogte.
Meer komkommer erfgoedrassen en info
Oorsprong
Augurk en komkommer behoren tot dezelfde soort; de Cucumis sativus, en zijn kruisbaar met elkaar. Tegenwoordig zien we augurk en komkommer als verschillende groenten, maar vroeger werd de augurk als een variëteit van komkommer beschouwd. Van oorsprong komt komkommer uit Noordwest-India. Aan de voet van de Himalaya groeit nog steeds een ondersoort in het wild. Deze heeft kleine vruchten en is bitter.
Bittere komkommers
Komkommers zijn van origine bitter en vol zaden. De zaadvrije vruchten zouden omstreeks 1586 door veredeling in Engeland zijn ontstaan. De bitterheid van de vruchten was er pas rond 1960 uit veredeld. Ook de groene kleur van de komkommer die we nu kennen is er nog niet zo lang. Voor de Tweede Wereldoorlog gaven Nederlanders nog de voorkeur aan de gele en de witte komkommers die in bakken werden geteeld. De gele vielen in het Noorden en Oosten in de smaak; in het Zuiden vooral de witte. Later kwam vanuit Engeland ook de welbekende groene rassen, die in eerste instantie in Nederland alleen werden geteeld voor de export.
Meloen (Cucumis melo)
Meloenen behoren, net als de komkommers, tot de Cucurbitaceae; de komkommerachtigen. In Nederland werden voor de Tweede Wereldoorlog meloenen liggend geteeld in broeibakken, zogenaamd platglas. Zo ook het erfgoedras Witte Suiker.
Lees meer over meloenen
Afname van meloenenteelt in Nederland
In 1939 kende de Nederlandse meloenteelt zijn topjaar, met een areaal van 230 ha en éen veilingaanvoer van rond de 7 miljoen stuks. Na deze tijd kromp de teelt weer, veroorzaakt door toenemende Fusarium (verwelkingsziekte) aantastingen. Het voornaamste productiegebied in Nederland was Zuid-Holland, met zijn kassengemeenschap in het Westland. Na 1970 is de productie in eigen land steeds meer gaan afnemen en is de invoer vanuit het buitenland toegenomen. De Nederlandse meloenen werden geconfronteerd met de uitdaging om te concurreren met de hogere kwaliteit en suikergehalte van meloenen uit zuidelijke landen, waar de klimaatomstandigheden gunstiger waren.