Veel gestelde vragen over Japanse duizendknoop en Reuzenberenklauw

Voorkom dat er nieuwe haarden ontstaan. 

Gooi geen plantenresten uit je tuin in de vrije natuur en dump geen overtollige waterplanten in sloten, beken of rivieren. Kleine fragmenten kunnen gemakkelijk weer uitgroeien tot nieuwe haarden en het wateroppervlak volledig bedekken. Dat heeft negatieve gevolgen voor de natuur, maar ook voor de waterkwaliteit en veiligheid. Gooi het te veel aan plantenresten in de groencontainer. 

laat nooit (uitheemse) dieren los in de natuur en zorg voor goede huisvesting, zodat je dieren niet kunnen ontsnappen. 

Op deze pagina kun je zien hoe de Japanse duizendknoop eruit ziet. Sommige tuinplanten lijken op de Japanse duizendknoop. Om te voorkomen dat je onschuldige planten weghaalt uit je tuin is het goed om zeker te weten dat het echt om de Japanse duizendknoop gaat. Voorbeelden van planten die met de Japanse duizendknoop verward kunnen worden zijn de hortensia, haagwinde en opslag van lindebomen. Ook uitlopende zaden van de esdoorn en opkomende heermoes en riet worden wel eens verward met de Japanse duizendknoop. Deze planten zijn echter onschuldig en vormen geen risico voor de tuin.

Er is ook een handig infoblad Herkennen Japanse duizendknoop 

Klik op de foto's om deze te vergroten.

De duizendknoop is een lastige plant om te verwijderen. Toch is het verstandig om het wel te proberen. Onder de grond maakt de plant wortelstokken. Dit zijn snelgroeiende stengels waarop de plant weer uitloopt boven de grond. Deze uitlopers worden nieuwe planten en kunnen daardoor schade veroorzaken aan bijvoorbeeld borderranden, terrassen of vlonders. Ook veroorzaakt de plant veel overlast wanneer hij in het gazon groeit. Planten die tegen een woning, schuur of schutting groeien kunnen schade aan de fundering of vloeren aanrichten. De wortels groeien in kieren en kleine gaatjes en duwen door hun diktegroei meer poreus (ouder) beton en voegen kapot.

Klik op de foto om deze te vergroten.

In het overzicht 'Methoden & technieken' staan veel verschillende manieren om de planten te bestrijden. Elke methode heeft z’n specifieke voor- en nadelen en variëren sterk in effectiviteit. Maar lang niet alle genoemde technieken zijn technisch uitvoerbaar of betaalbaar voor particulieren. 

De meeste methoden richten zich op het beheersen van de plant door regelmatig de stengels weg te halen. Deze aanpak heeft, ook op lange termijn, vaak niet het gewenste effect: de plant blijft telkens terugkomen. Dit komt omdat de wortelstokken veel voedsel opslaan waardoor de plant keer op keer weer opnieuw kan uitlopen. Voor een effectieve bestrijding van de duizendknoop is het daarom erg belangrijk om juist de wortelstokken aan te pakken. Wat is er wel mogelijk om zelf te doen? Een van de meest gebruikte manieren om de planten uit de tuin te krijgen is ze uitgraven. Zeker kleine plekken van enkele planten zijn zo goed te bestrijden.

Japanse duizendknoop in uw tuin? Lees hier wat u zelf kunt doen om de plant te bestrijden.

Voor grotere plekken is het vaak beter een hoveniersbedrijf of groenaannemer te vragen om het grotere graafwerk te doen. Voor het uitvoeren van het graafwerk kunnen ze gebruik maken van de aannemersinstructies of de richtlijnen volgen van het Landelijk Protocol. 

Er zijn verschillende manieren om de planten uit te graven. Het is vooral belangrijk zoveel mogelijk wortels weg te halen. Het is bijna niet mogelijk om handmatig alles in 1 keer weg te halen. Vaak komen er in de eerste twee jaar nog kleine planten op. Deze planten moeten ook worden uitgegraven om te voorkomen dat de planten weer groot worden. 

Heb je een kleine groeiplaats?

• Begin met het afknippen van alle grote stengels zodat deze niet in de weg zitten tijdens het graven. De stengels moeten bij het restafval.
• Werk van buiten naar binnen: begin minstens 50 cm vanaf de plant met graven. Zoek de wortels van de plant op zodat je weet tot waar je moet graven.
• Gebruik een greep of riek in plaats van een schop. Dit voorkomt dat wortels afbreken in de grond. Deze zijn namelijk lastig terug te vinden. Breekt er toch een wortel af? Haal de losse wortels direct weg en doe deze in een vuilniszak, zo voorkom je dat een wortelrestje achterblijft en weer een nieuwe plant wordt.

Klik op de foto om deze te vergroten.

• Het grootste gedeelte van de plant zit direct onder de stengels. Dit is vaak een houtige klomp. Leg de vrijgekomen wortels niet in de tuin maar stop dit gelijk in de restafvalcontainer, vuilniszak of kruiwagen.

Klik op de foto om deze te vergroten.

• De meeste wortels zitten in de bovenste grondlaag tot ongeveer 80 tot 100 cm diep. Sommige wortels gaan echter dieper de grond in (soms wel tot 2 meter diep). Probeer ook deze zo veel mogelijk weg te halen.
• Kijk goed of er in de randen van het gat nog wortels zichtbaar zijn. De wortels van de duizendknoop zijn van binnen oranje en hebben vaak een ring (8 FOTO). De uitlopers zijn helemaal wit met lichtbruine ringen.

Klik op de foto's om deze te vergroten.

• Wanneer je de planten in het voorjaar of de zomer uitgraaft, is het zinvol het gat een week of 2 niet gelijk op te vullen met grond. Als er wortels zijn achtergebleven lopen deze na een paar dagen namelijk weer uit. Je kunt deze herkennen aan de kleine rode puntjes die in de grond zichtbaar worden. Het is dan verstandig om ook deze wortels nog weg te halen. Als het heel erg droog is kan het helpen om het gat nat te maken, bijvoorbeeld door de grond te besproeien met de tuinslag of een gieter. Dit versnelt het uitlopen van achtergebleven wortelresten. Als er na twee weken geen nieuwe rode punten of kleine plantjes meer opkomen, kan het gat weer worden aangevuld met grond.
• Blijf tenminste 2 jaar alert op opkomende duizendknoopplanten. Probeer deze planten voorzichtig uit te graven om zo te voorkomen dat de wortels in de grond afbreken en er weer een nieuwe plant opkomt.
• Maak altijd al je gebruikte materiaal goed schoon. Leg het niet zomaar in de tuin of op het gazon maar bijvoorbeeld op een stuk landbouwplastic. Borstel ook je kleding en de onderkant van je schoenen of laarzen goed af met bijvoorbeeld een stoffer of bezem. In de grondrestjes kunnen wortelrestjes zijn achtergebleven. Een stukje van een halve centimeter kan alweer uitgroeien tot een nieuwe plant.

Heb je een grote groeiplaats van meer dan 5 vierkante meter? 

De Japanse duizendknoop kan grote wortelklompen maken. Het is daardoor bijna ondoenlijk om grote groeiplaatsen handmatig uit te graven. Ook het uitrekken van stengels of het maaien van de plek heeft weinig tot geen effect, maar kost heel veel tijd.  

Vaak kan een hovenier of groenaannemer met een kleine graafmachine de grote wortelklompen weghalen en voor je afvoeren. De aannemersinstructie kun je aan de hovenier geven zodat ze weten hoe ze moet werken. Voor het uitgraven van kleinere wortels en uitlopende achtergebleven wortels kan de werkwijze worden gevolgd zoals die is vermeld onder de kleine groeiplaatsen. 

Laat het bedrijf altijd weten dat het om de Japanse duizendknoop gaat. Aan het afvoeren van de grond en plantresten zijn stortkosten verbonden. 

Plantresten van de Japanse duizendknoop mogen nooit zomaar bij het groenafval worden aangeboden. De levende resten groeien door en worden zo nieuwe groeiplekken. In de meeste gemeentes mogen plantresten zonder problemen bij het restafval (de grijze container) worden aangeboden. Mocht je dit zeker willen weten, informeer dan bij je gemeente of je afvalinzamelingsbedrijf. 

Bij het uitgraven van de Japanse duizendknoop kan veel grond vrijkomen. Niet alle grond is ook daadwerkelijk besmet met plantresten. Om stortkosten te beperken kun je de grond nazoeken op wortels en deze eruit halen. Zo kun je de grond opnieuw gebruiken mits je in de weken na het graven de plekken heel goed blijft controleren op opkomende nieuwe plantjes. 

Wil je geen risico lopen op achtergebleven wortels in de vrijgekomen grond? Dan moet je de grond afvoeren naar een stortlocatie. In sommige gemeentes kan met duizendknoop besmette grond bij de milieustraat worden aangeboden. In alle andere gevallen dien je zelf te zorgen voor een verantwoorde afvoer van de grond, vraag bij de milieustraat om advies. Vermeld altijd dat het om met Japanse duizendknoop besmette grond gaat en hou er rekening mee dat het storten van deze grond niet gratis is.  

De gemeente moet zorgen voor een veilige openbare ruimte. Je bent zelf verantwoordelijk voor het beschermen van je eigendommen. Dit geldt ook voor situaties waarbij de duizendknoop doorgroeit vanuit de openbare ruimte op privéterrein. Je moet er zelf voor zorgen dat de wortels geen schade aanrichten, bijvoorbeeld door deze weg te halen. Je kunt dus in beginsel niet van de gemeente eisen dat zij de planten weghalen of hen op voorhand aansprakelijk stellen voor eventuele schade. In de meeste gevallen zal de gemeente echter een goede buur willen zijn en optreden om doorgroei te voorkomen. Laat de gemeente dus weten dat er duizendknoop op een erfgrens groeit. Steeds meer gemeentes bieden de mogelijkheid om nieuwe groeiplaatsen van de Japanse duizendknoop via hun website, een 'Melding Openbare Ruimte' of de 'Buitengewoon Beter-app' te melden. 

Artikel: Is de gemeente aansprakelijk voor de Japanse duizendknoop? Binnenlands Bestuur, 23 september 2022

Lees meer over privaatrechtelijke aansprakelijkheid in: De zorgplicht van boseigenaren ten opzichte van hun bezoekers nader geanalyseerd (M.E.A. Kistenkast, 2015) 

Bij een vermoeden van duizendknoop is het aan te raden hier nader onderzoek naar te (laten) doen. Dit kan bijvoorbeeld door de verkopende partij (bijvoorbeeld de gemeente) te verzoeken dit uit te voeren of door zelf een groenspecialist in te schakelen.  

In de zomermaanden is een visuele inspectie van het terrein (mits deze niet is gemaaid in de afgelopen 3 weken) voldoende om te bepalen of er duizendknoop groeit. In de wintermaanden sterft de plant boven de grond af en is, zeker wanneer het terrein gemaaid is, de Japanse duizendknoop niet meer zichtbaar. Voor het vinden van duizendknoopplekken in de winter kunnen speciaal daarvoor getrainde speurhonden worden ingezet. Deze honden zijn getraind op de geur van wortels en plantresten en kunnen deze met een grote nauwkeurigheid opsporen onder de grond. 

Mocht er inderdaad aantoonbaar duizendknoop aanwezig zijn dan is het advies om deze plekken eerst helemaal weg te halen (bijvoorbeeld door ontgraven/saneren) voordat met de bouw of het bouwrijp maken wordt begonnen. De ervaring leert dat bouwwerkzaamheden zorgen voor een zeer snelle verspreiding van de plant over het hele perceel en in de directe omgeving.  

Als de groeiplaatsen zijn weggehaald raden we aan hiervan een opleverdocument op te stellen. Hierin kun je vastleggen wat er is gedaan om de planten weg te halen en hoe met eventuele nieuwe groeiplekken of achtergebleven uitlopende wortels wordt omgegaan in het kader van verplichtingen en aansprakelijkheden tussen partijen.

Klik op de foto om deze te vergroten.

Reuzenberenklauw staat op de Unielijst van invasieve exoten. Dit betekent dat je de planten niet mag verkopen, verplaatsen of vermeerderen. Door een bloemtak uit de berm te halen en in de tuin of woning te plaatsen worden de zaadjes verspreid en dit mag dus niet, tenzij er geen enkel zaadje meer in de plant aanwezig is. Omdat de zaadjes heel erg klein zijn is in de praktijk nooit met zekerheid te zeggen dat er geen zaden op de stengel en bloem meer aanwezig zijn. De NVWA adviseert dan ook met klem om de planten niet te kopen of te oogsten uit de natuur en controleert tuincentra op de verkoop van Reuzenberenklauw. 

Klik op de foto om deze te vergroten.

Het is vooral belangrijk dat de planten niet gaan bloeien. In het voorjaar maakt de plant een rozet op de grond. Door de penwortel op ongeveer 10 cm onder de grond goed door te steken met een schop voorkom je dat de plant uitgroeit en bloemen maakt (zie foto). Eén zo’n groot bloem scherm kan wel 70.000 zaadjes verspreiden. Het is dus belangrijk om regelmatig te controleren of er in de buurt geen nieuwe planten opkomen.  

Klik op de foto om deze te vergroten.

Als de plant eenmaal een stengel of zelfs een bloem heeft gemaakt is het belangrijk vooral de bloemkop uit de plant te halen. Deze kan met een snoei- of takkenschaar weg worden geknipt. Zolang de bloemkop geen zaden heeft gemaakt kan deze bij het groenafval of op de composthoop. Draag altijd volledig bedekkende kleding en handschoenen als je de Reuzenberenklauw bestrijdt. Werk bij voorkeur op een bewolkte dag en zorg ervoor dat (huis)dieren geen directe toegang hebben tot het verse snoeiafval. Ben je toch in contact gekomen met het sap van de plant? Spoel het sap met water en zeep en bedek de plek tegen direct zonlicht. Kijk voor meer informatie op de website van de GGD wat u moet doen.